ABOUT / OVER ARONIA | aronia-loppersum

Aronia

appelbes uit Loppersum

van Bio plantage.

Hoe donkerder fruit van het noordelijk halfrond hoe gezonder voor de mens.

OOGSTEN

Vanaf ca. half augustus kunnen de bessen worden geoogst na meting suikergehalte. Zonder dit apparaat moet je kijken naar de verkleuring van het steeltje: is het uiteinde donkerrood/bruin dan zijn ze rijp om te oogsten! Op grote plantages gebeurt de oogst machinaal maar kan ook heel snel met oogstbakje.

PLANTEN

De beste planttijd voor appelbes is november omdat de wortels dan in de winter kunnen doorgroeien.

In het voorjaar van 2021 ben ik begonnen met aanplant Aronia SuperNero struiken in Loppersum.

De plant is familie van de roos en bloeit pas nadat het meeste andere fruit al heeft gebloeid. Dat is een groot voordeel voor wilde bijen, vlinders en andere insecten die worden aangetrokken door de uitbundige en mooie bloei + geur.

De Aroniastruik is klimaatbestendig (-40 / +50) en kan tegen droogte én vocht. Kan zelfs op zilte grond. Heeft net als bij de roos een zeer dicht, groot en vooral diep vertakt wortelstelsel.

Bij een zelf uitgevoerde test in 2023 met de SuperNero in een koude kas hebben de struiken tweemaal 45 grC bij 15%RV doorstaan.

Van Aronia bloemen wordt de allerlekkerste honing verkregen (vergelijkbaar met lindebloesem).

Aronia kent 3 hoofdsoorten en daarnaast vele cultivars.

De 3 hoofdsoorten zijn:

1. Zwarte appelbes - Aronia Melanocarpa Nero

(een natuurlijke cultivar hiervan is de SuperNero)

meest verspreide soort in Europa voor de voedings-, pillen- en medicijnen-industrie

2. (Zwarte) vikingbes - Aronia Prunifolia

3. Rode appelbes - Aronia Arbutifolia , komt niet in Europa voor, alleen in Noord Amerika.

Omdat volgens NVWA, WUR, Floron alle 3 soorten qua blad niet uit elkaar te halen zijn (klopt niet, de rode heeft wél ander blad) staan alle op de lijst van potentieel invasieve exoten en op de lijst van verboden voedselbosplanten. De Nero komt al ca 80 jaar verspreid in Nederland voor en is vooral door gemeenten als bosplantsoen aangeplant.

De Nero is géén woekeraar, hoort niet thuis op deze lijsten en vormt geen bedreiging voor onze natuur (jaarlijks worden in Europa meer dan 1 miljoen nieuwe zaailingren verkocht aan telers in met name Oost-Europa. De SuperNero kan zich dus al helemaal niet verspreiden naar natuurgebied door vogels.

ONDERHOUD

Elke plant heeft een bepaalde hoeveelheid zorg nodig om de kwaliteit en opbrengst te garanderen. Het onkruid wordt handmatig bestreden zonder machines of chemische behandeling. Er wordt géén kunstmest gebruikt. Bestuiving door bijen en hommels (door hommels grotere vruchten). Daarnaast zijn er snoeibeurten in de winter om de groeiwijze en de bessenzetting te verbeteren.

De prachtige bloei is in de laatste helft van mei. Vanaf half juli beginnen de bessen te rijpen van groen naar rood naar donkerviolet /bijna zwart.

VERWERKING OOGST

Na de oogst begint het sorteren. Door de harde schil gaat sorteren makkelijk, veel makkelijker dan bij ander zachtfruit. Het snelst rollend op een licht hellende goot bij daglicht zodat je alle kanten van de bes goed kunt bekijken. Door een zeefgoot te gebruiken hoef je achteraf minder te zeven/reinigen. Reinigen met drinkwater gaat heel goed in een emmer en al ronddraaiend wrijf je ze tegen elkaar schoon. Een goede bes rolt en let op waar het steeltje heeft gezeten dient de bes na het plukken niet open maar dicht te zijn. Door de anti-oxidanten sluit de appelbes zich af van de buitenlucht waardoor de inhoud ook in het water tijdens spoelen niet weglekt! Het is een totaal andere bes dan de Ribes (rode bes, framboos, braam etc.). Daarna is invriezen de makkelijkste bewaarmethode, hoe lager de temperatuur hoe meer jaren houdbaar. In de regel max 3 jaar ingevroren voor de handel. De bessen zijn ook gekoeld langer houdbaar dan je gewend bent van andere bessen, gekoeld wel ca. 4 weken bij 4°C!

TOEPASSING OOGST

Als verse bes of na ontdooien in bijv. muesli of havermoutpap (na invriezen lekkerder door zachtere schil) of bijv. door fruitsalade, rode kool, appelmoes en yoghurt. De toepassingen zijn eindeloos. Alles waar je blauwe bes in hebt kun je ook vervangen door de gezondere appelbes. Een andere bewaarmethode is vriesdrogen.

VOOR HORECA / RESTAURANTS

De bes is ideaal om te verwerken in gerechten door de smaak en de kleur. De bessen uit Loppersum worden al verwerkt in wildgerechten, desserts en ijs. Zie ook tab nieuws.

HOE HET BEGON

In 2001 huurden wij een huis in Zeerijp waar veel rode bessenstruiken stonden in verhoogde bakken.

Dit idee heb ik daarna bij eigen huis in Loppersum overgenomen en bessen werd hobby.

In 2020 en 2021 werkte ik in Denemarken (aanleg Baltic Pipeline) en er werd in december door een Deense collega getrakteerd op pannekoeken met zelfgemaakte Aronia jam/fruitspread en eigen honing.

Het verhaal laat zich nu verder raden omdat de jam (en de rest) zeer in de smaak vielen!

FRUITTEELT EN LOPPERSUM

Het dorp Loppersum en omgeving had tot in de jaren 60 van de vorige eeuw veel fruitteelt. Rond 1900 was er al handel met Engeland! Het Lopster rode bessen ras dat veel werd geteeld was het Engelse ras Fay's Prolific. In Loppersum werd deze naam verbasterd tot Vrije Prolefieken.

Lopster Aalbeern betekent Lopster aalbessen of rode bessen en de kwaliteit van deze bessen was een begrip in Nederland.

De fruitveiling Pomona sloot op 1 maart 1966 zijn veiling: de bessenteelt verdween voorgoed.

Door gestegen loonkosten, opkomst andere rassen en grotere veilingen.

Vergeleken met ras Jonkheer van Tets was de smaak van Vrije Prolefiek beter (zoeter), waren de bessen groter maar struiken gaven minder bessen.

Aroniaholland is (nog) de enige teler in Nederland met SuperNero bessen voor horeca en heeft ook de goedkopere import Nero bessen (met kleine pitjes).

GESCHIEDENIS APPELBES

Oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika en Canada. Eind 19e eeuw in Rusland terecht gekomen.

Van daaruit begin 20e eeuw naar Polen gebracht waar er nog meer onderzoek mee is gedaan.

Vanuit Polen is de plant na ww2 vooral in Oost-Europa aangeplant van Griekenland/Turkije tot ver in Finland.

maar ook in Denemarken, Engeland, Ierland én ook in Nederland.

Vanaf 1966 voor het eerst door de industrie op grote schaal verwerkt samen met snijafval uit de tomatenindustrie voor de productie van Ascorbinezuur of Vitamine C. Ook toegepast voor het maken van vele medicijnen, zit oa in Covid-19 vaccins. De laatste decennia het meest door de industrie verwerkt tot natuurlijke rode kleurstof waarvan de bekendste in Nederland 2.5% in AH frisse fruitdrank appel/framboos 1.5 ltr pakken.